Zakaz przyjmowania przez lekarzy korzyści od firm farmaceutycznych – prawnik wyjaśnia

 

Primum no nocere. Jedna z naczelnych zasad etycznych w medycynie, którą powinny kierować się osoby wykonujące zawód medyczny. W szerokim znaczeniu słowa Hipokratesa należy rozumieć jako kierowanie się według i zgodnie z interesem pacjenta zarówno w jego leczeniu, jak również w czynnościach z nim związanych. Osoby wykonujące zawód medyczny powinny brać pod uwagę przede wszystkim dobro pacjenta oraz obiektywną oceną jego potrzeb zdrowotnych, a decyzje dotyczące sposobu leczenia powinny być podejmowane na podstawie własnej oceny wartości terapeutycznej produktu leczniczego dokonanej przez lekarza czy osobę pracującą w aptece, nie zaś z jakichkolwiek innych zewnętrznych pobudek. Taki wymóg wynika również z art. 4 ustawy z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2020 r. poz. 514 ze zm.), gdzie ustawodawca wskazał, że lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością. Chcąc narzucić stosowanie tej zasady ustawodawca określił, jak powinny kształtować się kontakty personelu medycznego z osobami ze środowiska farmaceutycznego.

 

 

Zgodnie z art. 58 ustawy prawo farmaceutyczne, zabrania się kierowania do osób uprawnionych do wystawiania recept oraz osób prowadzących obrót produktami leczniczymi reklamy produktu leczniczego polegającej na wręczaniu, oferowaniu i obiecywaniu korzyści materialnych, prezentów i różnych ułatwień, nagród, wycieczek oraz organizowaniu i finansowaniu spotkań promocyjnych produktów leczniczych, podczas których przejawy gościnności wykraczają poza główny cel tego spotkania.

 

 

Dopuszczalne jest przyjmowanie przedmiotów reklamowych o wartości materialnej nieprzekraczającej kwoty 100 złotych, związanych z praktyką medyczną lub farmaceutyczną, opatrzonych znakiem reklamującym daną firmę lub produkt leczniczy. Przedmiotem korzyści mogą być jedynie przedmioty, które posłużą lekarzowi do świadczenia opieki zdrowotnej czy świadczenia usług farmaceutycznych (np. szpatułki laryngologiczne, latarka medyczna, pulsoksymetr), nie zaś takie rzeczy, które mogą być też wykorzystywane w życiu prywatnym (drobne AGD, torby reklamowe, portfele, akcesoria do telefonu, wina, korkociągi itp), gdyż takie upominki są uważane za organy podatkowe za niezgodne z prawem. Ważne jest również to, że takie drobne upominki powinny być indywidualizowane dla danej specjalności lekarskiej, aby został zachowany wymóg służenia ich tylko do udzielania świadczenia medycznego.  Pamiętać należy także, iż lekarz wykonujący zawód zaufania publicznego, jest traktowany jako funkcjonariusz publiczny podlegający pod przepisy ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny w zakresie korupcji.  Artykuł 228 KK stanowi, że ten, kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. A zgodnie z art. 115 § 4 Kodeksu karnego pojęcie korzyści majątkowej lub osobistej oznacza korzyść nie tylko dla siebie samego, ale i dla osoby trzeciej. Przykładem naruszenia takiego przepisu może być zobowiązanie się do przepisania pacjentowi określonej liczby recept na produkt leczniczy X w zamian za zapłatę sumy pieniężnej.

 

 

Główny Inspektor Farmaceutyczny badał czy zapewnienie dostępu lekarzowi do programu do prowadzenia dokumentacji medycznej, stanowi naruszenie powyższego przepisu, czy jest dopuszczalne w myśl przepisów ustawy prawo farmaceutyczne. Przedmiotem postępowania było uznanie czy udostępnienie osobie wykonującej zawód medyczny narzędzia do pracy w postaci programu służącego do prowadzenia dokumentacji medycznej, zawierającej w swojej treści reklamy określonych wyrobów medycznych, należy traktować jako korzyść majątkową, czy działanie to mieści się w zakresie art. 58 ustawy. Firma, oferująca lekarzom wspomniany dostęp argumentowała, że jej działanie jest w pełni poprawne i nie stanowi naruszenia przepisów. Organ administracji publicznej nie podzielił tego stanowiska uznając, że: „reklama wizualna produktów leczniczych P. i E. rozpowszechniana za pośrednictwem bezpłatnej wersji oprogramowania do zarządzania przychodnią lub indywidualnym gabinetem narusza przepis art. 58 ust. 1 ustawy — Prawo farmaceutyczne”. W konsekwencji swoich działań GIF wydał decyzję nakazującą natychmiastowe zaprzestanie prowadzenia niezgodnej z prawem reklamy produktów leczniczych, zaś decyzji tej nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

 

 

Odpowiedzialność w przypadku naruszenia przepisów art. 58 ponosi wprost wręczający korzyść majątkową. Zgodnie z przepisami ustawy, osoba, która daje lub obiecuje osobom uprawnionym do wystawiania recept lub osobom prowadzącym obrót produktami leczniczymi korzyści materialne lub przyjmuje takie korzyści, podlega grzywnie.

 

Lekarz, który przyjmuje korzyści majątkowe niezgodne z przepisami ustawy, może z kolei podlegać odpowiedzialności zawodowej. 

 

 

Warto także wspomnieć, że o ile przyjmowanie przedstawiciela handlowego w ramach działalności komercyjnej jest w pełni poprawne, o tyle przyjmowanie go w godzinach zgłoszonych do NFZ jest naruszeniem postanowień umownych i może być odczytane przez NFZ jako niewłaściwe realizowanie umowy.  

 

________________________________________________________